Tytoń

#TytońZwyczajny, Tabacco, #Tabak, #Tabak, #Таба́к, #Dohany

1. Opis
2. Uprawa
3. Surowiec
4. Występowanie
5. Skład chemiczny
6. Działanie i zastosowanie

1. Opis

Rodzina: #psiankowate

Pochodzenie: Pierwotnie Ameryka Południowa, uprawiany wszędzie w strefie klimatu ciepłego i umiarkowanego

Tytoń szlachetny to roślina jednoroczna, o łodydze prostej lub słabo rozgałęzionej, wysokości 75-300 cm. Liście duże siedzące, mają kształt epileptyczny, jajowaty lub lancetowaty. Kwiaty zebrane na szczycie łodygi różowe. Kwitnie od czerwca do września. Cała roślina pokryta gruczołowatymi włoskami, wydzielającymi substancje żywiczne i zapachowe.

Owoc – torebka pękająca na szczycie, zawiera liczne, bardzo drobne, brunatne nasiona.
System korzeniowy, silnie rozwinięty, z licznymi korzeniami przybyszowymi.

Wyróżnia się liczne typy i odmiany hodowlane:

• typ orientalny – o jasnych, drobnych i aromatycznych liściach, uprawiany głownie w rejonie basenu Morza Śródziemnego i Morza Czarnego, dający surowiec najwyższej jakości,
• typ wielkolistny – o liściach dużych, elastycznych , żółtozielonych, bardziej plenny, ale nieco niższej jakości, uprawiany w rejonie klimatu umiarkowanego Europy, Ameryki, Chin i Japoni,
• typ cygarowy – o dużych liściach, elastycznych, aromatycznych, uprawiany w klimacie tropikalnym – Kuba, Sumatra, Filipiny.

W Polsce uprawia się odmiany typu półorientalnego i wielkolistnego oraz nieco odmian cygarowych.

Nazwę gatunkową Nicotiana wprowadził Lineusz na cześć posła francuskiego w Lizbonie, Jeana Nicot, który w 19560 r. przywiózł po raz pierwszy do Paryża nasiona oraz sproszkowane liście tytoniu jako lek przeciwko migrenie.

Nazwa gatunkowa pochodzi od hiszpańskiej nazwy tytoniu – Tabaco i przyjęła się w większości krajów Europy.

W Polsce nazwę tytoń wprowadzono w XVIII wieku. W języku tureckim oznacza dym.

2. Uprawa

#Tytoń, w zależności od typu i odmiany, ma wysokie wymagania co do światłą, temperatury i gleby. Największe potrzeby mają tytonie cygarowe, uprawiane na glebach żyznych, przewiewnych, o przepuszczalnym podłożu i zasobnych w składniki mineralne, a najmniejsze – tytonie orientalne, drobnolistne, uprawiane na glebach lekkich.
Wszystkie typy tytoniu wymagają gleb o wysokiej kulturze.

W Polsce tytoń uprawia się z rozsady. Nasiona wysiew się do ciepłego inspektu w drugiej połowie marca. Gdy siewki wykształcą 5-6 liści, wówczas wysadza się je w pole. Pielęgnowanie polega na spulchnianiu międzyrzędzi, niszczeniu chwastów, nawożeniu pogłównym oraz walce z licznymi chorobami i szkodnikami.
Specyficznym zabiegiem jest ogławianie tytoniu przez usuwanie górnej części pędu, co zapobiega kwitnieniu i wpływa dodatnio na rozwój i jakość liści. Po ogłowieniu, z kątów liści zaczynają wyrastać pędy boczne, tzw. pasynki, które również należy usunąć.
Zbiór tytoniu polega na ręcznym lub mechanicznym obrywaniu liści w miarę ich dojrzewania. Następnie nawleka się liście na druty, lub wiąże w pęczki i umieszcza w suszarni. Podczas suszenia, w skutek pewnych przemian chemicznych liście zmieniają swoje cechy fizyczne i powstają w nich wóczas m.in. związki aromatyczne i barwniki.

W Polsce podobnie jak w większości krajów, istnieje Państwowy Monopol Tytoniowy, na którego zlecenie tytoń może być uprawiany i sprzedawany.

3. Surowiec

Surowcem zielarskim jest #liść tytoniu – Folium Nicotinae.
Wysuszony i ewentualnie przefermentowany jakość liścia ocenia się na podstawie cech organoleptycznych, takich jak:

• barwa,
• zapach,
• smak,
• konsystencja,
• zdrowotność i inne.

4. Występowanie

Wyróżnia się liczne typy i odmiany hodowlane, które wystpuja w różnych częściach świata.

• typ orientalny – o jasnych, drobnych i aromatycznych liściach, uprawiany głownie w rejonie basenu Morza Śródziemnego i Morza Czarnego, dający surowiec najwyższej jakości,
• typ wielkolistny – o liściach dużych, elastycznych , żółtozielonych, bardziej plenny, ale nieco niższej jakości, uprawiany w rejonie klimatu umiarkowanego Europy, Ameryki, Chin i Japoni,
• typ cygarowy – o dużych liściach, elastycznych, aromatycznych, uprawiany w klimacie tropikalnym – Kuba, Sumatra, Filipiny.

5. Skład chemiczny

Główną substancją czynną w liściach jest alkaloid nikotyna. Towarzyszy jej wiele alkaloidów pokrewnych takich jak:

• nornikotyna,
• nikotynina,
• nikoteina,
• anabazyna,
• pirolidynae,
• piridina,
• związek kumarynowy – skopolatyna,
• związki potasu,
• żywice,
• olejek eteryczny,
• garbniki,

Zawartość nikotyny, w zalezności od typu, pogody, klimatu, metody uprawy, zbioru i suszenia tytoniu waha się od 0,01% do 12%
Przeciętna zawartość w tytoniach wielkolistnych to 1.5 – 2.5%.
W celu osłabienia szkodliwości tytoniu wyhodowano odmiany beznikotynowe i niskonikotynowe oraz odmiany zawierające zamiast nikotyny mniej szkodliwą nornikotynę.

O wartości surowca decyduje zawarty w nim olejek eteryczny – bezbarwna lub żółta ciecz.
Głównym składnikiem zapachu owoców kminku, będącym jednocześnie nośnikiem zapachu owoców kminku – jest #karwon – keton monoterpenowy. Ponadto w olejku występują #limonen,#karweol, alkohol perilowy i inne.

6. Działanie i zastosowanie

#Tytoń, sprowadzony do Europy jako egzotyczna roślina ozdobna i lecznicza, stosowany był w postaci”

• pigułek,
• odwarów,
• soku ze świeżych liści,
• olejku z kwiatów

w bólach:

• głowy,
• żołądka,
• wadach serca,
• kaszlu,
• astmie,
• odmrożeniach,
• wrzodach itp.

Swego czasu wyciągi tytoniowe stosowano jako środki owadobójcze. Zostały jednak również wycofane ze względu na dużą toksyczność dla ludzi.

Wzorem Indian, zaczęto w Europie stosować liście tytoniu jako używkę – początkowo do żucia lub wciągania do nosa sproszkowanych liści (tabaka nosowa)

Gdy pod koniec XVI wieku wynaleziono w Holandii fajkę, a w XIX wieku wprowadzono na rynek papierosy, palenie tytoniu rozpowszechniło się na całym świecie.

Nikotyna, jako główna substancja czynna tytoniu, w małych ilościach

• pobudza system nerwowy,
• pracę mózgu,
• oddech,
• zwężą naczynia obwodowe,
• podnosi ciśnienie krwi.

Systematyczne wprowadzanie do organizmu prowadzi do uzależnienia. W większych dawkach wywołuje objawy zatrucia: nudności, zawroty i bóle głowy, biegunki.

Nikotyna jest silną trucizną, około 40 mg we krwi powoduje śmierć człowieka.

W czasie palenia tytoniu tylko część zawartej w liściach nikotyny dostaje się do organizmu. Część jej spala się w miejscach żarzenia, część zostaje w ustniku papierosa a część jest wydychana. Poza tym w wątrobie człowieka nikotyna rozkłada się do kwasu nikotynowego (witaminy PP) i jego amidu.

Szkodliwość palenia tytoniu polega nie tylko na wprowadzaniu do organizmu nikotyny. Szkodliwe są również produkty spalania tytoniu. Podczas jej palenia powstaje tlenek węgla, wywołujący objawy podobne do zaczadzenia, a także wiele innych związków. W dymie tytoniowym wykryto ich około 1500, a wśród nich znajdują się związki bardzo toksyczne, również takie, które mają właściwości rakotwórcze, np.benzopiren.

Palenie tytoniu jest przyczyna raka i rozedmy płuc, pogarsza również stan choroby wieńcowej i wrzodowej.

Produkty powiązane: