Aloes

Aloes Drzewiasty | Zielarstwo i Fitoterapia

#AloeFruticosa, #Aloes, #Aloe, #BaumartigesAloe, #AloesCorneDeBelier

Opis
Gatunki pokrewne
Występowanie
Uprawa
Surowiec
Skład chemiczny
Działanie i zastosowanie

Wiecznozielony, drzewiasty #kserofit podobny do agawy, osiągający wstanie naturalnym wysokość do 5 m, a uprawiany w doniczkach – do 1 m. Łodyga jest prosta, dołem zdrewniała, z bliznami po opadłych liściach, górą nieco rozgałęziona i ulistniona. U podstawy łodygi pojawiają się boczne odrosty, używane do wegetatywnego rozmnażania. Liście ułożone skrętolegle, obejmują pochwowato łodygę, są mięsiste, mają kształt lancetowaty, długość do 30 zm, grubość 1,5 cm, mocny pokryty nalotem woskowym naskórek i kolce na brzegach blaszki liściowej. Wewnątrz liścia znajduje się biały miąższ z dużą ilością soku. Pęd kwiatowy ma na szczycie duży, graniasty kwiatostan, z licznymi, zwisającymi , drobnymi, pomarańczowymi kwiatami. W hodowli domowej kwitnie nieregularnie i nie wykształca nasion. Owocem jest torebka. Nazwa Aloe pochodzi od hebrajskiego słowa halal, co znaczy błyszczący i gorzki.

2. Gatunki pokrewne

Rodzaj Aloe liczy ok. 275 gatunków, obejmujących rośliny zielne, krzewy i drzewa o kwiatach białych, żółtych lub czerwonych, zebrane w grona; występuje w Afryce wschodniej i południowej, na Półwyspie Arabskim, na wyspach Madagaskar i Sokotra, jest również uprawiany w wielu innych rejonach strefy gorącej. Aloes kolczasty – Aloe ferox L. oraz bardzo podobny aloes kłosowaty – Aloes spicata Thumb i aloes afrykański – Aloes africana Mill, są roślinami drzewiastymi, występującymi w Afryce Południowej w stanie naturalnym.

Dostarczają one zagęszczonego soku o nazwie handlowej Cap-Aloe. Aloes zwyczajny – Aloes vera L. jest rośliną zielną, spotykaną od Morza Czerwonego do Afryki Południowej i uprawianą w Indiach, na Cejlonie, Taiwanie, Filipinach i Antylach. Zagęszczony sok tej rośliny ma nazwę handlową Curacao – Aloe. Wiele innych gatunków ma również właściwości lecznicze, chociaż ich znaczenie handlowe jest małe, np. gatunków pochodzących z wysp Sokotra, położonej u wybrzeży Somali, lub z wyspy Zanzibar, u wybrzeży Tanzanii.

3. Występowanie

Aloes drzewiasty pochodzi z Południowej Afryki, ale jest uprawiany w wielu krajach śródziemnomorskich, w zakaukaskich rejonach Rosji i w Ameryce Środkowej, natomiast jako roślina pokojowa i szklarniowa również w Europie i Ameryce Północnej.

4. Uprawa

Aloes uprawia się wegetatywnie, z bocznych pędów (odrostów). W krajach tropikalnych wysadza się bezpośrednio do gruntu, natomiast w rejonach subtropikalnych (Gruzja) odrosty przesadza się jesienią do inspektów gospodarczych, gdzie ukorzeniają się one i zimują. W końcu , kwietnia przenosi się sadzonki na plantacje o glebie lekkiej lub średniej, słabo kwaśnej lub obojętnej, z dostateczną ilością wapna. Odchwaszcza się je i zasila nawozami. Roślina nie znosi przymrozków i szybko ginie, gdy jest na nie narażona. Doniczkowa uprawa aloesu drzewiastego, gatunku najbardziej rozpowszechnionego, nie stwarza żadnych trudności.

5. Surowiec

Liść aloesu drzewiastego – Folium Aloe aborescentis recens . Uprawiany w doniczkach aloes drzewiasty dostarcza świeżych liści, które zbiera się z roślin co najmniej trzyletnich, przechowuje przez tydzień w zimnie i ciemności. Inne gatunki aloesów mogą dostarczać liści o takiej samej wartości. Z wymienionych zielonych lub drzewiastych aloesów otrzymuje się zagęszczony sok – Succus Aloe inspissatus, nazywany w Polsce #alona. W tym celu ścina się liście, z których sok wycieka lub jest wyciskany, a potem zagęszczony na słońcu lub nad ogniem. Z dziko rosnących roślin afrykańskich otrzymuje się ciemnobrązową lub zielonkawobrązową, szklistą masę, zwaną w handlu Cap-Aloe, którą w małych kawałkach jest przezroczysta i ma odcień czerwonobrązową. Z Aloe-vera, uprawianego na Antylach (głownie wyspy Curacao) otrzymuje się podobny produkt, o handlowej nazwie Curacao-Aloe, czekoladowobrązowy i nieprzezroczysty. Oba produkty mają charakterystyczny, dość przenikliwy zapach gorzkomdły smak. Rozpuszczają się częściowo w wodzie i niemal całkowicie w alkoholu.

6. Skład chemiczny

Cap-Aloe i Curacao-Aloe zawierają 40% #hydroksymetyloantrazwiązki – wśród nich związki z krystalicznymi glikozydowymi połaczeniami zwane #aloina i #aloinizydy A i B, ponadto do 10% żywicy i wielocukrowce.

Aloinę wykrył w 1985 r. T. Smith. Sok z liści zawiera #hydroksymetyloantrazwiązki, żywice, sole mineralne, #białka, i wolne #aminokwasy, kwasy organiczne, #witaminy, polisacharydy o konsystencji śluzowej i stymulatory biogenne.

7. Działanie i zasosowanie

Zagęszczony sok, czyli alonę, stosuje się, ze względu na intensywny gorzki smak, w małych dawkach jako środek pobudzający apetyt, natomiast w dawkach większych w postaci nalewki, drażetek, tabletek, jako środek przeczyszczający po 8-12 godzinach od chwili przyjęcia. Może on jednak spowodować przekrwienie i podrażnienie jelita grubego i dlatego nie jest wskazane w okresie ciąży, zapalenia nerek i okrężnicy oraz owrzodzenia i krwawień jelitowych.

Świeże liście aloesu oraz otrzymany z nich sok i miąższ, w postaci maści, płynów, kremu, żelu, wina, stosuje się zewnętrznie, m. in. w dolegliwościach skórnych (oparzenia, blizny, zaczerwienienia), zapaleniu spojówek, nieżycie błon śluzowych nosa i jamy ustnej, oraz wewnętrznie, w nieżycie i owrzodzenia żołądka, dwunastnicy i jelita grubego, stanach astmatycznych, jak tez w ogólnym osłabieniu u rekonwalescentów i osób w podeszłym wieku.