Akebia Pięciolistkowa
#Akebia pięciolistkowa to wieloletnie pnącze, osiągające wysokość 5-10 m, należące do rodziny krępieniowatych (Lardizabalaceae). Roślina pochodzi z Azji – porasta tereny Chin, Japonii i Korei. Wytwarza dekoracyjne, palczaste liście na długich ogonkach i słodko pachnące, gwiazdkowate kwiaty, zebrane po kilka w gronach – męskie jasnoróżowe, żeńskie ciemnopurpurowe (u innych odmian mogą być również białe).
Akebia kwitnie od maja do kwietnia. Jesienią (w okresie od września do października) wytwarza walcowate, egzotycznie wyglądające owoce (przypominające parówki) zebrane po 2-6 w płaskie owocostany. Roślina rocznie przyrasta około 1-3 m.
#Pnącze preferuje miejsca nasłonecznione, ale może rosnąć również w półcieniu. Nie lubi jednak stanowisk zbyt gorących. Najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych, lekko wilgotnych.
W Polsce roślina nie jest w pełni mrozoodporna i w ostre zimy może przemarzać, ale w takim wypadku wiosną zazwyczaj odrasta od podstawy. Do zabiegów pielęgnacyjnych należy odchwaszczanie (szczególnie młodych okazów) i cięcie. Co kilka lat warto bowiem przyciąć nadmiernie rozrastającą się roślinę.
W ogrodzie akebia pięciolistkowa służy do obsadzania pergoli, altan, ścian i ogrodzeń. Roślina silnie owija się wokół wszelkich podpór. Sadzona swobodnie może rosnąć jako roślina okrywowa.
2. UprawaAkebia pięciolistkowa nie jest pnączem wymagającym. Może rosnąć na każdym stanowisku, oprócz bardzo zacienionych. Najintensywniej rośnie na stanowisku półcienistym, ale na słonecznym lepsze jest jej owocowanie. W stosunku do gleby akebia nie ma specjalnych wymagań, ale najlepsze dla niej
jest podłoże żyzne i dostatecznie wilgotne. Akebia znosi zarówno okresowe przesuszenie gleby, jak i okresowe zalewanie.
Akebia pięciolistkowa może przemarzać zimą (szczególnie we wschodnich rejonach kraju), dlatego najlepiej posadzić ją w miejscu zacisznym i ciepłym. Po przemarznięciu szybko odrasta od podstawy. Akebia w zasadzie nie jest atakowana przez szkodniki i choroby roślin.
Akebię pięciolistkową najlepiej nawozić kompostem, można też zasilać mineralnym nawozem wieloskładnikowym (np. Azofoską) lub nawozami o przedłużonym działaniu. Pnącze nawozi się najpóźniej do połowy lipca.
Akebię pięciolistkową warto nieco przyciąć w marcu, aby pędy się zagęściły, a roślina nie gubiła liści w dolnej części. Trzeba też usunąć pędy chore i uszkodzone. W celu odmłodzenia rośliny co kilka lat należy usunąć najstarsze pędy i przerzedzić roślinę.
Akebię pięciolistkową rozmnaża się przez odkłady, sadzonki lub nasiona. Najczęściej stosuje się pierwszą metodę. W tym celu należy pęd pnącza przygiąć do ziemi i w wybranych miejscach zadołować przysypując podłożem.
Akebia pięciolistkowa znakomicie nadaje się do sadzenia przy pergolach, altanach oraz innych podporach.
3. SurowiecAkebia (zarówno pięciolistkowa, jak i trójlistkowa) znajduje zastosowanie głównie w charakterze ozdobnym. Sprawdza się jako roślina okrywowa, służy do tworzenia naturalnych osłon, obsadzania altan, pergoli, słupków, płotów i różnego rodzaju ogrodzeń. Zarówno liście, jak i kwiaty są niezwykle dekoracyjne i wnoszą egzotyczny klimat do ogrodu. Akebia pięciolistkowa, mimo iż nie jest w pełni mrozoodporna, może być uprawiana w polskich ogrodach. Nawet jeśli dojdzie do całkowitego przemarznięcia nadziemnych części, przeważnie roślina na wiosnę odbija od korzeni.
5. Działanie i zasosowanieW Chinach akebia pięciolistkowa jest uważana za roślinę leczniczą. Jesienią zbiera się i suszy jej pędy z przeznaczeniem na surowiec stosowany w ziołolecznictwie. Zawarte w pędach substancje wykazują m.in. działanie przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, napotne czy moczopędne, a surowiec znajduje zastosowanie np. w leczeniu infekcji bakteryjnych i grzybiczych w obrębie dróg moczowych. Owoce działają przeciwreumatycznie, moczopędnie i tonizująco. Mają także zastosowanie kulinarne. Miąższ owocu ma delikatny, nieco mdły smak i odznacza się miękką, soczystą konsystencją. Można go jeść na surowo. Niekiedy w celu wzmocnienia smaku skrapia się go niewielką ilością soku z cytryny. Skórka owoców jest gorzka, ale bywa spożywana po przesmażeniu.
Młode, miękkie pędy dodaje się do sałatek bądź marynuje, a z liści przyrządza się napar, który pije się jak herbatę.
Akebia quinata od wieków używana jest medycznie w krajach azjatyckich, m.in. w systemie Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Z cienko pociętych suszonych, okorowanych, zdrewniałych pędów sporządza się wywar o działaniu uśmierzającym ból, przeciwzapalnym, przeciwgrzybicznym, antybakteryjnym, poprawiającym apetyt, trawienie i perystatykę jelit, napotnym, moczopędnym, poprawiającym ukrwienie macicy i stymulującym menstruację, przeciwgorączkowym, stymulującym, poprawiającym reakcje gojenia ran i obrzęków i wzmagającym laktację.
Owoce Akebi zbierane są przed pełnym dojrzeniem i otwarciem, suszone i mielone w całości razem ze skórką. Sporządzone z powstałego proszku wywary poprawiają krążenie krwi, zwiększają potliwość, pomagając zwalczyć gorączkę i oczyszczając organizm, leczą zaburzenia żołądkowe oraz dolegliwości wątrobowe, pobudzają menstruację, jednocześnie łagodząc bolesne miesiączki, działają tonizująco, przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, moczopędnie, wzmacniają mięśnie jelit, oraz pomagają w zwalczaniu raka, szczególnie piersi i jelit. Lek ten nie powinien być podawany kobietom w ciąży oraz karmiącym, a także mającym poważne schorzenia nerek.
Ze względu na wysoką zawartość saponin spożycie większej ilości może wywołać przeczyszczenie.
